Horst aan de maas

Dertien april 2025 stuurde de Rekenkamer van Horst aan de Maas een rapport met als titel “Rapport van bevindingen” (zie bijlage) naar het college van B&W over het onderzoek naar het samenspel van de gemeenteraad, het college van B&W en de ambtelijke organisatie. In juni 2025 werd het rapport behandeld in de gemeenteraad. Het rapport is vernietigend. De Rekenkamer stelt vast dat de samenwerking tussen B&W, de raad en de ambtenaren abominabel is. En – wellicht nog ernstiger – dat verbeterstappen, die de afgelopen jaren zijn ingezet, samenhang missen en nauwelijks effectief zijn geweest.

De Rekenkamer heeft het onderzoek naar die samenwerking tussen college, raad en ambtenaren laten onderzoeken door het adviesbureau Hiemstra & De Vries. Aanleiding voor het onderzoek waren de gesprekken van de rekenkamer met diverse geledingen binnen de gemeente voor haar aanstelling, waarin de rekenkamer veel zorgen hoorde over die samenwerking. Het onderzoek leverde een aantal aanbevelingen op van de rekenkamer, die zouden moeten leiden tot verbeteringen.

Pogingen om communicatie te verbeteren onvoldoende geslaagd
Volgens Hiemstra & De Vries zijn de pogingen om de communicatie te verbeteren te veel op los zand gebouwd en niet goed verankerd in afspraken. Daardoor worden structureel verbeteringen en gedragsverandering niet bewerkstelligd. Verbeteringen zijn ‘broos’, zeggen de onderzoekers. Het risico is groot dat als de druk toeneemt de vlam weer in de pan slaat. Volgens het adviesbureau worstelt de gemeenteraad met het stellen van kaders en moet hij nog groeien in zijn rollen. ‘De daarvoor benodigde kennis en vaardigheden (…) zijn op dit moment nog te licht.’ En – zo concludeert de rekenkamer ook – staat het dualisme ook onder druk. “Dualisme betekent dat het college er is om te besturen, en de raad dient het bestuur te controleren, waarbij de raadsleden zich kritisch en onafhankelijk opstellen jegens B&W. Dat het dualisme niet of onvoldoende werkt is al vaak gebleken, juist in zaken waarin er ophef is naar aanleiding van integriteitsvragen over het gemeentebestuur. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de kwesties waarin het CDA en de andere coalitiepartijen bij de “kwestie Knops (CDA)”, de “kwestie Douven (VVD)” en de “kwestie Kuipers (D66/GroenLinks)” en de “kwestie Kleefsedijk”, onafhankelijk onderzoek dwarsbomen, ondanks duidelijke aanwijzingen om zo’n onderzoek te rechtvaardigen. De banden tussen de wethouders en hun fracties zijn vaak zo nauw dat het dualisme onder druk komt te staan en de oppositie zich vaak onvoldoende betrokken voelt bij strategische thema’s.

Beperkt corrigerend en lerend vermogen B&W
Het college van B&W kent volgens de rekenkamer ‘een beperkt corrigerend en lerend vermogen’. En het ambtelijke apparaat voorziet de raad wel van informatie, maar neemt die adviesrol onvoldoende op. Ambtenaren worden daarbij ook te weinig door het leidinggevende kader (bijvoorbeeld de gemeentesecretaris of leidinggevenden bij de verschillende afdelingen gesteund en beschermd. Uit informatie van de SP blijkt dat ambtenaren die al te kritisch zijn, als nel op een zijspoor belanden.

De rekenkamer ziet tenslotte een fundamenteel gevoel van ‘eenzaamheid’ binnen alle geledingen. Dat wordt gevoed door oordelen en opvattingen over elkaar die niet voldoende veranderen. Toewerken naar een betere samenwerkingscultuur ‘bevindt zich daardoor in een vacuüm en dreigt daarmee voor een groot deel stil te vallen’.

Aanbevelingen
De rekenkamer doet naar aanleiding van het rapport diverse aanbevelingen (zie bijlage) om te komen tot structurele verbeteringen. Zo moeten er schriftelijke samenwerkingsafspraken komen, moet er werk worden gemaakt van collegiaal bestuur en is er een leerprogramma voor raadsleden nodig. Of die aanbevelingen gaan beklijven is de grote vraag. Kijkend naar de schriftelijke reactie van het college aan de rekenkamer (zie bijlage) laat het college van B en W weten de analyse veel te scherp te vinden en zich niet in de geschetste beelden te herkennen. Het onderzoek zou gebaseerd zijn op ‘een beperkt aantal gesprekken’ en op ‘twee volstrekt onvergelijkbare dossiers’. Het rapport is achterhaald, volgens het college, door personele wisselingen en veranderende sfeer en werkwijzen. Bovendien is er te weinig aandacht voor de positieve ontwikkelingen. Met zulk een reactie bewijst B&W paradoxaal genoeg in de praktijk de bevinding van de Rekenkamer dat B&W een beperkt corrigerend en lerend vermogen heeft...

De gang van zaken bij de laatste ophef, rondom het dossier van de varkensstallen aan de Kleefsedijk, laten weinig ruimte voor hoop op een meer transparante en proactieve houding van het college, dat zich nog steeds gedekt voelt door de coalitiepartijen “Vur iederien” en “Doen” (beiden voorheen CDA), D66/GroenLinks, PvdA en Essentie, die een ‘kritische en onafhankelijk houding’ ontberen.

Bijlage: 

"Rapport van bevindingen" van Rekenkamer Horst aan de Maas

Brief van de Rekenkamer met aanbevelingen

Bestuurlijke reactie B&W op rapport Rekenkamer

Brief Rekenkamer aan gemeenteraad met reactie op brief B&W over rapport