Horst aan de maas

Op 31 oktober 2023 spreekt Sebastiaan Lutterberg, voorzitter van de SP Horst aan de Maas, de gemeenteraad toe over het overlijden van een dakloze arbeidsmigrant als gevolg van een noodlottig ongeval. Eerder heeft de SP Horst aan de Maas schriftelijke vragen gesteld aan het College van B&W van de gemeente Horst aan de Maas. De SP is in de regio Noord-Limburg actief met de Werkgroep Huisvesting Arbeidsmigranten, die ageert tegen de komst van meer migrantenhotels en grote distributiecentra.

Journalist Harm Botje van Follow The Money neemt contact op met Sebastian Lutterberg en met Paul Geurts, de voorzitter van de Werkgroep Huisvesting Arbeidsmigranten om meer informatie te verkrijgen. Die informatie is vervolgens de reden voor Harm Botje en Follow The Money het verhaal te vertellen van Laurynas Kapkan, de overleden Litouwse arbeidsmigrant. Zijn verhaal is niet exemplarisch voor alle arbeidsmigranten, maar het laat volgens Botje wel zien hoe een van deze mensen tussen wal en schip kon raken.

In de raadsvergadering van 31 oktober vraagt Sebastian Lutterberg waar de man vandaan komt? “Verbleef hij in het nabijgelegen migrantenhotel?” vraagt Luttenberg. Bedrijven moeten hun verantwoordelijkheid nemen, vindt hij: “We moeten arbeidsmigranten zien als mensen en niet als middel om geld te verdienen”.

Een maand lang deed Follow the Money onderzoek naar de dood van de Litouwer, een zoektocht die leidde naar een rouwende familie in de Litouwse hoofdstad Vilnius en een intens gesprek in een Van der Valk motel.

Puzzelstukjes
Als L1 en andere lokale media rondvragen bij uitzendbureaus en migrantenhotels, krijgen ze te horen dat de man niet wordt vermist en dat ook niemand hem kent. De politie doet geen mededelingen en het verhaal verdwijnt al snel weer uit het nieuws. Na zijn dood moesten de nabestaanden van dan ook zelf de puzzelstukken bij elkaar zoeken van wat er was gebeurd en dat neemt de familie Kaplan politie en justitie in Nederland kwalijk. De familie wil ‘heel graag’ praten, ze vinden het belangrijk dat het verhaal over Laurynas verteld wordt. “Veel arbeidsmigranten die hier naartoe komen zijn zwakke vogels, die het in hun eigen samenleving niet redden.”

De afgelopen jaren is er veel kritiek geuit op malafide werkgevers die arbeidsmigranten onder erbarmelijke omstandigheden huisvesten, hun paspoorten afnemen of op straat zetten als ze hun baan kwijtraken. In en rond Venlo en Horst aan de Maas zwerven tientallen arbeidsmigranten rond die op die manier dakloos zijn geraakt.

Als Follow the Money bij de politie navraag doet, laat een woordvoerder weten ‘in verband met de privacy van de nabestaanden’ geen mededelingen te kunnen doen over het slachtoffer.

SP’er Sebastian Lutterberg heeft goede contacten bij distributiecentra en onder arbeidsmigranten en zijn zoektocht op verzoek van FTM heeft succes. Half november appt hij naar de journalist van FTM een voornaam: Laurynas. Drie uur later volgt een screenshot van de Facebookpagina van een man met een lange haarlok, die half voor zijn gezicht hangt. Zijn naam is Laurynas Kapkan. Hij is geboren en getogen in de Litouwse hoofdstad Vilnius. Harm Botje zoekt contact met de familie. Hij verneemt dat de moeder van Laurynas, Arijana, als eerste hoorde dat haar zoon was overleden.

Laurynas werkte al vanaf 2018 via uitzendbureaus in Nederland. In één van de periodes dat hij in Nederland werkte, is hij opgenomen geweest in een psychiatrische kliniek in Amsterdam met de al eerder in Litouwen vastgestelde diagnose schizofrenie. Zus Danguolé zegt tegen FTM dat hij ondanks zijn ziekte heel empathisch en intelligent was.

In maart 2021 ging Laurynas weer naar Nederland. Dit keer kwam hij terecht bij OTTO Work Force, de grootste bemiddelaar voor arbeidsmigranten in Nederland. Na een terugkeer naar Litouwen ging hij opnieuw op 1 juli 2023 via Otto werken bij distributiecentrum DSV. Hij werd gehuisvest op de locatie van Kafra (de huisvestingspoot van Otto Work Force) op Greenport in Sevenum. Deze woonsituatie was van korte duur. Laurynas had al vier waarschuwingen gekregen, omdat hij midden in de nacht op de deuren van andere bewoners had gebonkt en ‘extreem onhygiënisch gedrag’ had vertoond. Hij moest vertrekken en kreeg nog een week om iets anders te vinden en diende op 23 september te vertrekken.

Volgens zijn ouders heeft Laurynas nog een of twee nachten illegaal in het KaFra-gebouw overnacht. Hij zou toen zijn ontdekt, en door een welfare officer zijn toegesproken die dreigde de politie te bellen. Nadat hij ook nog in een huis in Venlo heeft geslapen, waar zijn ouders verder niet veel vanaf weten omdat Laurynas er weinig over vertelde, verbleef hij in het maisveld in Sevenum. Dat was op 30 september. Hij sliep in een tent die hij tweedehands op de kop had getikt. Zijn vader had hem nog gewaarschuwd: "Als er veel mais is, komt de machine om te oogsten, denk daaraan." Drie dagen later gebeurde het noodlottige ongeval.

De familie tastte lang in het duister over de precieze toedracht van de dood van Laurynas, vertelt zus Danguole. "Alles wat we weten, weten we uit de krant", zegt ze. De familie kreeg weken nadat het was opgemaakt pas het rapport van de lijkschouwer toegestuurd. Daaruit blijkt dat Laurynas op het moment van overlijden sporen van cannabis en slaapmiddelen in zijn bloed had, wat zou kunnen verklaren waarom hij niet wakker werd van de dreunende herrie van de veldhakselaar. Interne verwondingen wijzen erop dat hij is overreden door het landbouwvoertuig.

De politie zegt in dat er in de periode voorafgaand aan het overlijden van Laurynas ‘verschillende contactmomenten’ zijn geweest, waarbij sprake was van ‘overmatig en zwaar middelengebruik’. Laurynas wilde niets weten van hulpinstanties en ‘nadrukkelijk geen bemoeienis’ van zijn moeder. "Bemiddelen vanuit de politie werd hierdoor vrijwel onmogelijk gemaakt". Oprichter van KaFra en OTTO Work Force, Frank van Gool, zegt niet op de hoogte te zijn geweest van zijn geestelijke problemen. "Anders hadden we anders gehandeld en zouden we zeker naar het maisveld zijn gegaan", aldus Van Gool. "We hebben meer dan twintigduizend mensen bij OTTO Work Force. Ons motto is: we take care of our people – en dat menen we. Maar deze hebben we gemist. Dat grijpt me aan, en ik zeg sorry."

Laurynas was een van de ongeveer 735.000 arbeidsmigranten die jaarlijks naar Nederland komen en een van de naar schatting zesduizend dakloze arbeidsmigranten. Veel van hen hebben te maken met uitzendbureaus die de arbeidsmigranten in hun land ophalen, laag beloond werk bezorgen en ook huisvesten. Een driedubbele afhankelijkheid. Gaat het mis op het werk, dan verliezen ze ook hun huisvesting (of omgekeerd) en moeten ze het verder maar uitzoeken. Met dakloosheid als gevolg. Ook in Horst aan de Maas zwerven regelmatig mensen op straat. Daar naar gevraagd zegt wethouder Roy Bouten dat hij in onderhandeling is met bedrijven en uitzendbureaus om een crisisopvang open te stellen. "De werkgevers en de huisvesters moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Er zijn crisisplekken nodig, zodat we mensen warm en droog kunnen onderbrengen."

De ouders van Laurynas vragen om een gesprek met Frank van Gool, de baas van Kafra en Otto Work Force. De ouders Vasil en Arijna zitten nog vol vragen over de dood van hun zoon. Van Gool is meteen bereid om in gesprek te gaan en stelt een ontmoeting voor op woensdag 13 december in een Van der Valkhotel in Best. ‘Ik heb anderhalf uur voor jullie,’ appt hij. Na het aanhoren van het verhaal van de ouders laat Van Gool een stilte vallen en zegt dan: ‘We hebben meer dan twintigduizend mensen bij OTTO Work Force. Ons motto is: we take care of our people – en dat menen we. Maar deze hebben we gemist. Dat grijpt me aan, en ik zeg sorry.’

Ook na afloop van dit gesprek blijft Arijana met vragen zitten. ‘Ze verdienen bij OTTO Work Force miljoenen aan arbeidsmigranten,’ zegt ze. ‘Hoe kan het dat in een woonlocatie met meer dan vierhonderd mensen maar drie welfare officers werken? Veel arbeidsmigranten die hier naar toe komen zijn zwakke vogels die het in hun eigen samenleving niet redden. Daarmee moet je rekening houden.’