Horst aan de maas

Op dinsdag 23 augustus 2022 bezocht de Adviesraad Migratie Horst aan de Maas. Daar werd de Adviesraad rondgeleid door de Werkgroep Huisvesting Arbeidsmigranten om inzicht te geven in de situatie van arbeidsmigranten in Horst aan de Maas. De ervaringen in Horst aan de Maas heeft de Adviesraad meegenomen in haar rapport "Realisme rond richtgetallen" dat 22 december 2022 aangeboden is aan de regering. In een uitzending van Nieuwsuur op 21 december werd de voorzitter van de Adviesraad, Monique Kremer, geïnterviewd over het rapport. Voorafgaande aan het interview werd met een kort filmpje de situatie in Horst aan de Maas geschetst, waarbij onder andere Paul Geurts, de voorzitter van de Werkgroep Huisvesting Arbeidsmigranten aan het woord kwam.

De situatie in Horst aan de Maas
In het rapport gaat de Adviesraad Migratie concreet in op de situatie in Horst aan de Maas. De Adviesraad schrijft over Horst aan de Maas: "Migratie is een nationaal fenomeen maar de ervaringen met migratie zijn meestal lokaal. In specifieke regio’s is er een concentratie van migranten. In Horst aan de Maas, in Noord-Limburg, staan veel distributiecentra. En in de regio komen er steeds nieuwe bij.Ook is er veel glastuinbouw. Bij ongewijzigd beleid zal in 2030 naar schatting een kwart van de inwoners in deze regio uit Europese arbeidsmigranten bestaan, becijferde de provincie Limburg. Een aantal bezorgde inwoners heeft (red.: op initiatief van de SP Horst aan de Maas) de Werkgroep Huisvesting Arbeidsmigranten opgericht. Uit hun enquête onder 500 bewoners blijkt dat veel mensen zich zorgen maken over de schamele huisvestingsomstandigheden en de lage lonen van de vaak tijdelijke arbeidsmigranten. ‘Ze doen werk dat anderen niet willen doen’. Maar er zijn ook zorgen over het verdwijnen van ‘de balans in de buurt’ en sommigen ervaren overlast. Veel arbeidsmigranten houden zich afzijdig, spreken de taal niet en er zijn weinig mogelijkheden om te integreren. Er zijn ook conflicten ontstaan binnen de gemeenschap. Sommige bewoners kozen ervoor om gemakkelijk geld te verdienen door hun landbouwbedrijf of camping deels om te katten naar een huisvestingslocatie voor arbeidsmigranten. De werkgroep wijst naar de gemeente die volgens hen lang een gedoogbeleid hanteerde, die huisvesters liet bouwen en achteraf de benodigde vergunningen verleende. In de gemeente Horst aan de Maas is het besef inmiddels doorgedrongen dat de lokale politiek de touwtjes in handen heeft. Bedrijven zijn in het verleden te gretig binnengehaald, zonder daarbij na te denken waar de buitenlandse werknemers die ze nodig hebben moeten verblijven, zegt de verantwoordelijk wethouder".

In het filmpje dat in Nieuwsuur getoond wordt voorafgaande aan het interview met de voorzitter van de Adviesraad krijgt Paul Geurts (SP'er en voorzitter van de Werkgroep Huisvesting Arbeidsmigranten) de gelegenheid nader in te gaan op de oorzaak van de ernorme groei van het aantal arbeidsmigranten in de gemeente: de komst van een groot aantal distributiebedrijven ('blokkendozen') naar de regio. Officieel om werkgelegenheid te creëren voor de bevolking in Noord-Limburg. In de praktijk maken ze tegen lage lonen gebruik van arbeidsmigranten uit vooral Oost-Europa. Ondertussen moeten die arbeidsmigranten wél gehuisvest worden. en daar knelt het. Tekort aan huizen voor de autochtone bevolking en op verschillende plaatsen overlast. Kijk hier naar die uitzending van  Nieuwsuur.

Advies aan de regering
Nog in het vorige kabinet Rutte vroeg de regering aan de Adviesraad te komen met een advies ten behoeve van de ontwikkeling van migratiebeleid, zowel ten aanzien van asielzoekers als arbeidsmigranten. In het coalitieakkoord benadrukte het huidige kabinet Rutte dat het advies van de raad zwaar zal wegen bij het maken van nieuw beleid. Concreet vroeg de verantwoordelijke staatssecretaris: "In hoeverre en op welke wijze kunnen beleidsmatige richtgetallen bijdragen aan sturing van asiel- en reguliere migratie naar Nederland?" De brief over deze opdracht is te lezen in de bijlage.

De Adviesraad Migratie is kritisch in haar antwoord op de vraag van de regering. "Breng samenhang in migratiebeleid”, zegt voorzitter Monique Kremer van de Adviesraad tegen een journalist van De Limburger. „Zo is van arbeidsmigratie nergens opgeschreven wat het kabinet ermee wil. Er is geen visie”. Het zorgt voor ergernis bij de bevolking, zo toont het rapport aan: het gevoel dat migratie ons overkomt, dat grip ontbreekt en chaos regeert. "Nu is economische groei de belangrijkste drijfveer en wordt arbeidsmigratie aan werkgevers overgelaten”. Volgens het advies is er te weinig oog voor gevolgen voor huisvesting, zorg, onderwijs en sociale samenhang in wijken.

Als antwoord op de vraag van de regering inzake asielzoekers raadt de Adviesraad Migratie het kabinet af gebruik te maken van een streefgetal om van tevoren te bedenken hoeveel asielzoekers we per jaar in Nederland willen ontvangen. Jaarlijks vaststellen hoeveel arbeidsmigranten je wil hebben, kan volgens de adviesraad wel nuttig zijn. Een streefcijfer dwingt de politiek na te denken over hoeveel migranten je als land wil ontvangen. Wat betekent de komst van (arbeids)migranten bijvoorbeeld voor de zorg, huisvesting en de sociale cohesie in Nederland? Als het doel is om het totaal aantal migranten terug te brengen, kan de regering zich sowieso beter richten op arbeidsmigratie dan op asielmigratie. Arbeidsmigranten maken een groter deel (24 procent) uit van het totaal aantal migranten dan asielmigranten (12 procent).

In haar advies heeft de Adviesraad ook aanbevolen om het migratiebeleid te koppelen aan integratie- en samenleefbeleid en te zorgen voor samenhang met internationaal, Europees, nationaal en lokaal beleid. Daar moet de overheid alle belanghebbende partijen bij betrekken, inclusief uitvoeringsinstanties. "Zorg dat burgers mee kunnen beslissen over streefcijfers in een meer maatschappelijk ingebed migratiebeleid. Burgers kunnen ook bijdragen aan kennis over het dynamische incorporatievermogen in de samenleving. Het is raadzaam als de overheid hier alvast een begin mee maakt door pilots op te zetten voor burgerberaden in het migratiebeleid", aldus de Adviesraad in haar aanbevelingen. Daarbij is het van groot belang om als overheid eerlijk te communiceren over de beperkingen van het werken met streefcijfers, stelt de Adviesraad.

Eerdere voorstellen voor oplossingen
Eerder heeft de fractie van de SP in de Tweede Kamer samen met de Christenunie in de notitie "Actieplan Arbeidsmigranten" al voorstellen gedaan om de toestoorm van arbeidsmigranten te reguleren. En in opdracht van de regering onderzocht Emile Roemer de mogelijkheden om de omstandigheden voor arbeidsmigranten in Nederland te verbeteren en presenteerde op basis van dat onderszoek het rapport "Geen tweedehands burgers". De Werkgroep Huisvesting Arbeidsmigranten tenslotte stuurde de deelnemende partijen aan de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 een brief met aandachtspunten voor een beleid met betrekking tot (de instroom) van arbeidsmigranten. Verder stelde de werkgroep - als reactie op plannen van de gemeente met betrekking tot de huisvesting van arbeidsmigranten - voor om de regie voor de huisvesting van arbeidsmigranten als gemeente zélf in hand te nemen.

Opvallende overeenkomst bij al deze voorstellen voor een beter beleid met betrekking tot arbeidsmigratie is dat zowel op landelijk als lokaal niveau nog bitter weinig concreet beleid wordt uitgevoerd om de omstandigheden voor arbeidsmigranten, de situatie voor omwonenden van een huisvestigingslocatie voor arbeidsmigranten en de regulering van de instroom van arbeidsmigranten te verbeteren. Hopelijk leidt het rapport van de Adviesraad Migratie wél tot een realistisch beleid, waarbij rekening gehouden wordt met de belangen van én de burgers én de arbeidsmigranten.

Daria, arbeidsmigrant in Venray
Na de uitzending van Nieuwsuur van 21 december 2022, in de late uurtjes, zond Human een documentaire uit over Daria, een arbeidsmigrant in Venray, ter illustratie van de omstandigheden voor arbeidsmigranten.

Arbeidsmigrant Daria werkt in de pakketindustrie en woont in een Poolse enclave op een industrieterrein in Venray. De documentaire biedt een confronterende kijk in de menselijkheid achter ons gerobotiseerde systeem. Sinds 2007 is het aantal arbeidsmigranten in Nederland verviervoudigd en de verwachting is dat dit aantal de komende jaren zal blijven stijgen. Veel van hen zijn hier voor een korte periode en leven een leven ver verwijderd van de Nederlandse samenleving. Regisseur Sophie Kalker belicht de schaduwkant van de 24-uurs maatschappij, de eenzaamheid en vervreemding die hiermee gepaard gaat. De uitzending is hier terug te zien.

Bijlage: 

Adviesvraag inzake beleidsmatige richtgetallen