Horst aan de maas

Op 13 maart j.l. vond de tweede informatieavond plaats in het kader van een drieluik over de biologische landbouw. De eerste avond ging in op de filosofische achtergronden van biologische landbouw. De tweede avond had “economische haalbaarheid” als thema. Gedurende de avond werd steeds duidelijker dat de belangen van de gangbare en biologische landbouw niet zover uit elkaar liggen als vaker gesuggereerd wordt. Een aantal deskundigen kwam tot de conclusie dat productiebeheersing voor beide sectoren binnen de landbouw van cruciaal belang is, wil de landbouw in Nederland überhaupt kunnen overleven. Daar stond de mening tegenover, dat beide sectoren juist in zouden moeten zetten op internationale concurrentie.

Ter inleiding vertelde Bas Janssen van het Landbouw Economisch Instituut (LEI) dat het streven van de rijksoverheid – 10% van het Nederlandse landbouwareaal biologisch en 5% consumentenbesteding binnen de biologische sector – bij lange na niet gehaald is. Slechts 2,5% landbouwareaal en 1,8% consumentenbestedingen dragen een biologisch karakter. Het kopen van biologische producten is vooral een zaak van de “heavy users” (de mensen die zeer bewust kiezen voor het biologische product – zo’n 3% van de consumenten). Terwijl bij de “light users” (die zo af en toe biologisch kopen – ruim 80% van de consumenten) de meeste “winst” (in termen van omzet) te halen is. Overigens groeit de verkoop van biologische producten nog steeds via alle afzetkanalen: natuurvoedingswinkels, distributiecentra, supermarkten en boerderijwinkels. Bas Janssen constateert dat de rentabiliteit in de biologische en gangbare akkerbouw steeds kleiner wordt, alhoewel biologische bedrijven de laatste jaren een betere verhouding kennen tussen opbrengsten en kosten, leidend tot een hoger gezinsinkomen. Mede als gevolg van de subsidies van de overheid. Ook in de melkveehouderij worden de verschillen tussen gangbaar en biologisch steeds kleiner. Slotconclusie van Janssen: “De haalbaarheid van biologische landbouw hangt af van de vraag (en daarmee van de motivatie) van de consument. Een uitbreiding van het areaal biologische landbouw, zoals de overheid wil, zonder een stijging van de vraag, zal leiden tot lagere prijzen en daarmee tot verzwakking van de biologische sector”.

Na de inleiding werd door een keur aan deskundigen gediscussieerd over de economische haalbaarheid van biologische landbouw. Ton Besouw, voorzitter van de lokale LLTB en zelf vollegrondgroenteteler, is van mening dat biologische producten een niche in de markt zullen blijven. Biologische teelt brengt meer kosten met zich mee (intensievere arbeid) en indien die niet terugverdiend kunnen worden, houdt het op. Math Loonen, zelf biologische veeboer, twijfelt ook aan een toekomst voor het biologische product. Een en ander staat of valt bij een balans tussen vraag en aanbod.
Hans Geurts, een gangbare melkveehouder, wijst er op dat de melkprijs, of die nou wel of niet biologisch geproduceerd wordt, sterk onder druk staat. Het nieuwe zuivelbeleid gaat richting wereldprijzen en die liggen onder het kostprijsniveau. Reden voor hem om te pleiten voor productiebeheersing.

Piet Segeren, biologische boer in Aarle-Rixel, bepleit vooral duurzaamheid in de landbouw, die met biologische landbouw meer gewaarborgd is.
Peter Lucassen, die samen met zijn broer de Edah in Horst bestiert, meldt dat hij slechts een klein deel aan biologische producten aanbiedt in zijn winkel. Dat heeft voor een groot deel te maken met de prijs die hij moet vragen en die veel consumenten tegenhoudt. De concurrentie van discountbedrijven, als Lidl en Aldi, versterken dat alleen nog maar. Die concurrentie leidt tot “productonwaardige” prijzen, wat ten koste gaat van kwaliteit en prijs. Haico Laeven, die een distributiesysteem voor biologische producten heeft opgebouwd en daarnaast nog een biologische winkel in Eindhoven voert, is optimistischer. Hij ziet duidelijk groei, mede als gevolg van het gebruik van moderne verkoopmiddelen als “levering aan huis” en het gebruik van de website. Daarnaast constateert hij dat de kwaliteit (ook qua uiterlijk) sterk verbeterd is. Desalniettemin moet hij constateren dat de groei die hij ziet, vooral te maken heeft met de aantrekkingskracht van zijn aanbod voor de “heavy users”. Vanuit de zaal reageert Iris de Graaf van Stichting Eigen Erf, dat de overheid zich nog te veel richt op verkoop van biologische producten via supermarkten i.p.v. biologische winkels en boerderijwinkels. In het buitenland is het marktaandeel “biologische product” groter dan in Nederland. Ze stelt zich dan ook de vraag of de Nederlander, als het gaat om voedsel, zuiniger is dan in andere landen. Dat leidt – later in de discussie – tot de conclusie, dat het zwaartepunt veel meer zou moeten komen te liggen bij de voorlichting – vanuit de overheid – richting consumenten. Een ander geluid vanuit de zaal: er is (al) sprake van overproductie in de landbouw. Nu al is 70% van de biologische landbouw voor de export en wordt die sector ook gedwongen tot een grootschaliger aanpak.
De vertegenwoordigers van de banken, in de personen van Marius Groenenberg van Triodosbank en Lambert van Horen van de Rabobank, stellen beiden dat het inkomen van de biologische boer steeds meer in de richting gaat van het inkomen van de gangbare landbouw. Toch speelt bij de biologische boer de motivatie en overtuiging met betrekking tot het biologische product een belangrijkere rol dan de overweging, (veel) geld te verdienen. Voor de Rabobank zijn die motivatie en overtuiging een belangrijke factor om wel of niet over te gaan tot financiering.

Na de pauze ontstond een levendige discussie tussen de uitgenodigde gasten en de zaal. Er werd op gewezen dat bij de beoordeling van biologische producten niet alleen gekeken moet worden naar de mate waarin het aanbod de titel “gezond” mag dragen, maar ook naar de effecten van de teelt op de omgeving (vervuiling, gebruik van middelen, transport, kwaliteit, smaak, sociale omstandigheden, regionalisering). Onderzoek van de consumentenbond wijst uit dat het twijfelachtig is of biologische producten wel gezonder zijn. Maar de andere aspecten pleiten wel vóór biologische landbouw, volgens de spreekster in de zaal. Toch leidt de discussie steeds meer naar de conclusie dat de verschillen tussen biologische en gangbare landbouw overbrugd moeten worden, dat marketing de sleutel is, dat de wereldwijde liberalisering en daarmee samenhangend de dalende marktprijzen voor beide sectoren negatieve gevolgen hebben en dwingen tot óf een grootschalige aanpak (o.a. bepleit door Ton Besouw van de LLTB, die van mening is dat productiebeheersing juist alleen in het belang van de sterkste zou zijn)) óf tot productiebeheersing (o.a. bepleit door Hans Geurts, lid van het Platform Aarde, Boer, Consument, waarin een aantal landelijke agrarische organisaties verenigd zijn, die het pleidooi van productiebeheersing koppelde aan het stellen van duurzaamheidseisen en eerlijke prijzen voor boer en tuinder). Ook wordt de nadruk gelegd op bewustwording bij de consument en daarmee samenhangend de noodzaak veel meer te investeren in voorlichting aan die consument. Niet alleen over de gezondheidsaspecten, maar ook over voedselvoorziening in het algemeen en de samenhang met armoede in de wereld. Bas Janssen (LEI) sluit daarbij aan door te pleiten voor een bewustzijnsproces dat al op de scholen gestart moet worden

Op maandag 9 oktober wordt de derde avond georganiseerd in dit drieluik over biologische landbouw. Dan komt de politiek aan het woord. Zij zullen vragen voorgelegd krijgen die voortkomen uit de twee vorige bijeenkomsten. “De politiek” moet dan met de billen bloot, niet alleen over hun plannen met de biologische landbouw, maar óók ten aanzien van het landbouwbeleid in het algemeen. Dat is wel duidelijk geworden uit de discussies op beide avonden.