Horst aan de maas

“Als boer Geert Hetty een kus geeft praat heel Nederland erover. Als we TTIP noemen weet niemand waar het over gaat. Het komt niet in het nieuws. Terwijl het iedereen aangaat”. Met die constatering opent presentator Nico Heijmans de informatie- en discussieavond over het Transatlantic Trade & Investment Partnership (TTIP), het vrijhandelsverdrag tussen de US en Europa.  Maar Heijmans’ woorden worden de dagen na de informatie- en discussiebijeenkomst die georganiseerd is door de SP Werkgroep Land- en Tuinbouw Noord Limburg gelogenstraft. De aandacht voor TTIP is in de media haast een hype nadat cabaretier Lubach TTIP zondagavond op de korrel nam.

Samen met de gasten Guus Geurts en SP-Europarlementariër Annemarie Mineur wordt meer helderheid verschaft over TTIP en worden de angels en voetklemmen van TTIP in beeld gebracht. Zij komen aan het woord na het tonen van een filmpje van SOMO, ter introductie van het thema. Guus Geurts gaat in op de ontwikkelingen van vrijhandelsverdragen. Duidelijk wordt dat de landbouw al lang kampt met liberalisering. GLB, GATT en WTO. Afkortingen, die ieder voor zich de verdere liberalisering markeren. Als gevolg van die liberalisering ging de landbouw van kostendekkende prijzen naar lage prijzen. De EU kent nu nog hogere sociale-, milieu- en dierenwelzijnsstandaarden dan VS. Maar importtarieven zijn verlaagd of afgeschaft. WTO en ook TTIP erkennen alleen voedselveiligheid als legitiem. Voor slachterijen in de VS gelden bijvoorbeeld geen regels, behalve hygiënevoorschriften. Er komt met TTIP een zogenaamd “Mutual recognition of standards”. Dat wil zeggen dat de US producten kan exporteren die aan de nationale normen voldoen, maar niet aan de Europese normen, wat leidt tot oneerlijke concurrentie en een race to the bottom. Vooral voor de pluimveehouderij en de varkenssector is dit desastreus. Aldus Geurts. Deze ontwikkeling is desastreus voor Europese boeren en het MKB. Vooral voor de duurzaam producerende bedrijven. De harmonisering van standaarden (Regulatory coherence ) tussen de EU en US wordt geregeld door een Regulatory Cooperation Body, waarin niet democratisch gekozen vertegenwoordigers, maar het bedrijfsleven de boventoon voert. Toekomstige verbeteringen worden onmogelijk gemaakt door deze ondemocratische structuren.

Het meest bedreigend is het zogenaamde “Investor State Dispute Settlement (ISDS). Die nieuw in het leven te roepen geschillencommissie  gaat de geschillen regelen tussen bedrijven en de bij TTIP betrokken landen. Het ISDS wordt niet gevormd door nationale of internationaal erkende rechtscolleges, maar het investeringstribunaal bestaat over het algemeen uit drie juristen, waarbij er een wordt gekozen door de klagende partij, een door de verdedigende partij en een in gezamenlijk overleg. Dat kan iedereen zijn, het hoeft zelfs geen opgeleide rechter te zijn. Alles gaat achter gesloten deuren, je kunt geen stukken teruglezen en je kunt niet in beroep. Indien een land – op basis van democratisch vastgestelde wijze – regels bepaald, die een belemmering vormen voor een bedrijf, dan kan dat bedrijf via ISDS een schadeclaim indienen. Uit angst voor die claims treedt “regulatory chill” op: overheden zullen milieu-, dierenwelzijns-, voedselveiligheids- en sociale normen niet aanscherpen, eerder verlagen. Zo wordt het bijvoorbeeld onmogelijk om strenger klimaatbeleid op te leggen. De productie moet duurzamer, maar dat zit er met TTIP en ISDS niet in. Volgens Guus Geurts wordt het hoog tijd voor een nieuwe visie. Als belangrijk alternatief voor TTIP noemt hij het Alternative Trade Mandate (ATM). Een handelsbeleid waar inmiddels drie jaar aan is gewerkt en dat door 60 (van de 751) Europarlementariërs is ondertekend. In ATM krijgt voedselsoevereiniteit een centrale rol, er komen geen nieuwe handelsverdragen, WTO en TTIP worden gestopt, het is gericht op zoveel mogelijk productie in de regio van voedsel, veevoer en energie. En tenslotte wordt betaald voor groene diensten als beheer van natuur en landschap, ecologische voedselproductie, verhogen van organische stofgehalte en CO2-opslag.

Op die manier krijgen boeren weer kostendekkende prijzen, de consument betaalt een eerlijke prijs, de EU bespaart aan het GLB 25 tot 35 miljard euro en Europese gelden blijven behouden voor het platteland, ecologische landbouw en duurzame energieopwekking.

Na Guus Geurts krijgt Europarlementariër Annemarie Mineur het woord. Zij maakt zich het meeste zorgen over ISDS. In het vrijhandelsverdrag tussen de VS en Canada zit dat ISDS al, maar daar praat niemand over. Annemarie Mineur wijst er op dat minister Ploumen heeft erkend dat ISDS geen goed idee is, maar de minister vindt wel dat er een apart gerechtshof moet komen. Wat de vraag doet rijzen wat er mis is met het huidige juridisch systeem. En waarom er iets moet worden opgericht wat daar los van staat. De werking van ISDS legt Mineur uit aan de hand van enkele voorbeelden. Slowakije heeft onlangs een wet aangenomen waarin geregeld wordt dat geld dat verdiend wordt in ziekenhuizen ook daar besteed moet worden. Achmea is nu tegen de overheid aan het procederen. Achmea stelt dat ze daardoor geen winst meer kan maken en wil nu een schadevergoeding!. Dit is niet democratisch, dat moet niet kunnen, stelt Annemarie Mineur. Ander voorbeeld: het Zweedse energiebedrijf Vattenfall heeft een claim van een paar miljard neergelegd bij de Duitse overheid omdat Duitsland de kernenergie wil afbouwen. Dat schaadt de belangen van Vattenfall, want die wil kernenergie blijven verkopen.

Mineur vertelt dat het conceptverdrag van TTIP volledig van de buitenwereld wordt afgeschermd. Er zijn slechts 29 Europarlementariërs bevoegd om de conceptstukken in te kijken. Annemarie Mineur is er daar één van. Ze is de stukken gaan inzien, in een afgesloten ruimte. Ze mocht niets meenemen, geen tas, pen of telefoon. En daar mocht ze dan twee uur naar die papieren kijken, met een bewaker erbij. De juridische taal in de stukken is niet te doorgronden en het is haar niet toegestaan er iets over naar buiten te brengen of maar te bespreken met een deskundige.

Na de pauze en het vertonen van het filmpje van Lubach over TTIP doet Guus Geurts verslag van de bijeenkomst in Pakhuis de Zwijger, die avond ervoor. Minister Ploumen vertelde daar dat - mocht er inderdaad chloorkip naar Nederland komen - zij het vrijhandelsverdrag niet ondertekent. Toch stond er in NRC dat er nu al in de EU werd onderhand binnen de EU over behandelde kip. Ploumen zegt: dan gebeurt het buiten de TTIP om. Dus dan zou ze het wel goed vinden?

Annemarie Mineur was ook aanwezig bij de bijeenkomst. Ze vertelt over een onderzoek naar vrijhandelsverdragen. Daaruit blijkt dat het altijd gaat over het weghalen van regels. Dierenwelzijn, vakbondsrechten, chemicaliëngebruik, etc. “Het BNP zou in 10 jaar 0,5 procent stijgen als die regels worden weggehaald. Voor die 0,5 procent zetten we dus alles overboord wat we democratisch hebben besloten. Maar Ploumen blijft volhouden dat ‘alles waar we problemen mee hebben’ niet afschaffen en nog steeds standaarden kunnen verhogen. Ze blijkt te denken dat het handel oplevert en de economie stimuleert. Maar in dat onderzoek is daar geen basis voor”.

Nico Heijmans stelt dat iedereen denkt dat vrijhandel goed is omdat het gaat om vrijheid. Hebben ‘wij als linkse zeuren’ dan een verkeerd imago? Dat we overal tegen zijn zelfs tegen vrijheid? Guus Geurts reageert: “We hebben hoge standaarden. Die mogen we toch wel beschermen? En we moeten ook kunnen zorgen voor een kostendekkende prijs”. Waarop Heijmans aangeeft: “Ik denk dat er veel boeren zijn die blij zijn als er veel regels worden afgeschaft. Zijn er boeren in de zaal?” Akkerbouwer Joep Hermans zegt niet blij te zijn met de drang om regels zoveel mogelijk af te schaffen. Hij noemt dat ‘downward buying’. “Als je altijd alleen het goedkoopste wilt en nergens anders naar kijkt, kom je bij iemand die het gestolen heeft. We moeten niet kijken naar het goedkoopste, maar naar de dingen die ertoe doen”. Annemarie Mineur aanvullend: “De vrijheid van de wolven is de dood voor de schapen. Hier mag je je afvragen: wiens vrijheid wil je?” Guus Geurts benadrukt het belang van een kostendekkende prijs. De kosten worden nu afgewenteld op de maatschappij. Ik denk dat het eerlijker is als de consument dat betaalt. Nu krijg je dat de prijs voor het milieu vooral in ontwikkelingslanden betaald wordt. En de winsten gaan naar de multinationals. Vanuit de zaal wordt geopperd dat de overheid de voedselkwaliteit (en prijs) kan beïnvloeden via het Btw-tarief. Voor niet duurzaam voedsel zou naar het idee van Wiek Lenssen een hoog tarief moeten gelden, duurzaam voedsel kent lage Btw-tarieven. “Duurzaam ondernemen wordt dan vanzelf goedkoper”, aldus Lenssen. Met betrekking tot de drang om regels af te schaffen stelt Guus Geurts dat EU-commissaris Timmermans (PvdA) al aan het dereguleren is. Timmermans zegt: “De burger wil geen overbodige regels”. Maar volgens Geurts dat is niet waar. “Het bedrijfsleven wil die regels niet”.

Bijlage: 

Uitgebreider verslag van de informatie- en discussieavond.