Horst aan de maas

In 2020 hebben onderzoeksjournalisten Joep Dohmen van NRC en Theo Sniekers van Dagblad De Limburger een reeks artikelen geschreven over de manier waarop in Limburg uitvoering gegeven werd aan de zogenaamde "Ruimte-voor-Ruimte-regeling, uit het begin van de eeuw, die beoogde het grote mestoverschot aan te pakken. De provincies mochten de sloop van landbouwstallen terugverdienen met de uitgifte van grote woningbouwkavels.. Daar is van alles in mis gegaan. Reden voor de SP in Provinciale Staten samen met andere partijen onafhankelijk onderzoek te eisen. Ook in Horst aan de Maas is naar aanleiding van die artikelen door de SP-fractie een onafhankelijk onderzoek voorgesteld. Het zou dan specifiek moeten gaan over de manier waarop de huidige staatssecretaris Knops bevoordeeld is via deze regeling en de manier waarop de gemeente Horst aan de Maas de regeling in het algemeen uitvoerde (waarbij mensen met een bouwplan gedwongen werd dat uit te voeren in het kader van de RvR-regeling en daarvoor veel geld moesten betalen. Maar de meerderheid van de gemeenteraad wees dat voorstel af (lees hier het artikel over dat raadsbesluit).

In Limburg verliep de regeling - en met name het terugverdienproces - zeer stroef door de lange tijd zwaar tegenvallende kavelverkopen. Daarom werd de eindtijd van de regeling verlengd van 2011 naar eind 2023 en het aantal uit te geven woningbouwkavels opgeschroefd van ruim 700 naar meer dan 1100. De SP heeft daar gedurende de jaren dat de regeling uitgevoerd werd, vele malen op gewezen en al eerder onderzocht de Zuidelijke Rekenkamer de regeling. Zij concludeerde toen vernietigend en wees met name op het ontbreken van adequate communicatie vanuit Gedeputeerde Staten richting Provinciale Staten.

In de vergadering van Provinciale Staten van 26 juni 2020 werd wél besloten om - opnieuw - een onafhankelijk onderzoek te laten uitvoeren naar de gang van zaken. Het leidde tot een onafhankelijk evaluatief onderzoek naar de effectiviteit van de Ruimte-voor-Ruimte-regeling in Limburg en de verschillende rollen die het provinciaal bestuur daarbij speelde. De onderzoeksresultaten zijn in de vergadering van Provinciale Staten van 19 november 2021 behandeld. Daarbij werd ingegaan op de conclusies van het ingeschakelde onderzoeksbureau Twynstra Gudde, die tot zeven aanbevelingen leidden (voor het rapport: zie bijlage).

In het rapport wordt vooral de schijnwerper gericht op de conclusie dat de huidige overspannen woningmarkt ervoor zorgt dat de provincie komend jaar de torenhoge kosten van het ‘stallenplan’ alsnog terugverdient. Met ruim tien jaar vertraging! De ontwikkeling van nieuwe grote woningbouwkavels om de sloop van landbouwstallen te bekostigen, zal dan ook volgend jaar worden gestaakt. Dat schrijft het provinciebestuur in een reactie op het onderzoek. In de loop van 2022 zullen de sloopkosten van 36,3 miljoen euro maar ook alle bijkomende kosten van nog eens ruim 90 miljoen zijn terugverdiend, volgens GS. Projecten die in voorbereiding zijn, worden nog afgerond, maar er worden geen nieuwe plannen meer ontwikkeld.

Opvallend is dat een belangrijke constatering in de krantenartikelen - dat in Limburg milieudoelstellingen van de Ruimte voor Ruimte-regeling niet werden behaald - wel bevestigd wordt, maar in het rapport verder nauwelijks aandacht krijgt. Twynstra Gudde belicht alleen het landelijke beeld, waaruit overigens ook blijkt, dat de milieudoelen nauwelijks gehaald zijn. Ook de constatering van De Limburger en NRC dat particuliere partijen via grondspeculatie veel geld verdienden en dat aanbestedingsregels werden geschonden heeft Twynstra Gudde niet in concrete gevallen onderzocht. Wel merken de onderzoekers op dat het toezicht op het ruimte-voor-ruimte-bedrijf van de provincie via een raad van Commissarissen ontbrak. En de provincie stelde ook geen kaders voor bijvoorbeeld het grondprijsbeleid. Dat had beter gemoeten, vinden de onderzoekers van Twynstra Gudde.

In de vergadering van de commissie Financiën van 19 november 2021 heeft de SP-fractievoorzitter Marc Caldenberg kritisch gereageerd op het rapport van Twynstra Gudde over de Ruimte-voor-Ruimte-regeling. Hij had graag gezien dat de onderzoekers ook naar landschap en milieu hadden gekeken. Waar veel andere Statenfracties opgelucht waren over de conclusie dat de provincie waarschijnlijk volgend jaar de forse sloopkosten van het stallenplan Ruimte voor Ruimte heeft terugverdiend met de bouw van woningen in het buitengebieden en daarmee dan ook quitte gaat draaien. "Take the money and run”, stelde SP-voorzitter Marc van Caldenberg over het financiële resultaat. Voor het overige was hij kritisch over de regeling en het onderzoek. „De beoogde fosfaatafname en ruimtelijke kwaliteit zijn niet gehaald”. Het CDA - dat haar oud-voorman Ger Driessen de directeur van het Ruimte-voor-Ruimte-bedrijf had aangesteld - deelde de kritiek op de regeling en het onderzoek niet. Zij vroeg zich af of het principe van de Ruimte voor Ruimte-regeling met een andere opdracht en andere naam toegepast kan worden. Indien het voorstel van het CDA gevolgd zou worden, kan er weer een regeling getroffen worden, waarmee rijken de mogelijkheid krijgen - voor veel geld - mooi in het buitengebied te gaan wonen. Zaak om dat te voorkomen. In een vergadering van Provinciale Staten zal daar in een later stadium op teruggekomen worden.

Bijlage: 

Rapport van Twynstra Gudde over de uitvoering van de Ruimte-voor-Ruimte-regeling in Limburg