Horst aan de maas

Op 24 augustus 2021 kwamen zo’n 650 varkens door verstikking om het leven in een varkensstal in Melderslo (waar in 2014 ook al een stalbrand had plaatsgevonden). De Limburger plaatste daarover een artikel. Het blad meldde dat door de gemeente Horst aan de Maas en de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA) onderzoek zou worden verricht naar de omstandigheden waaronder de verstikking had plaats gevonden. “Het voorval roept in elk geval vragen op over wat er exact is gebeurd”, stelde een woordvoerder van de NVWA toentertijd, „maar antwoorden hebben we nog niet. Mocht er sprake zijn van verwijtbaar handelen, dan zullen we het Openbaar Ministerie daarover informeren”. Door de brandweer werd indertijd het vermoeden uitgesproken dat een uitgevallen luchtwasser en noodvoorzieningen die niet gefunctioneerd hadden waarschijnlijk de oorzaak waren. Voor de SP was dat reden om toentertijd in de gemeenteraad vragen te stellen aan B&W. Het college kon op dat moment nog niet alle vragen beantwoorden en beloofde de gemeenteraad dat zij later nader geïnformeerd zou worden. Die belofte is het College van Burgemeester en Wethouders echter niet nagekomen.

Uiteindelijk toch “antwoord”
Onlangs nam de SP Horst aan de Maas contact op met de gemeente met de vraag of zij de raad inmiddels de beloofde informatie heeft verstrekt. Toen bleek dat dat dus niet het geval was, werd op 24 juli 2024 verzocht de beloofde informatie alsnog te verstrekken. Op 28 augustus reageerde een ambtenaar van de gemeente op het verzoek. Hij stelde dat de gemeente toentertijd zélf géén onderzoek heeft verricht naar de gang van zaken, “omdat het onderzoek al werd geïnitieerd door het Openbaar Ministerie (OM) in samenwerking met de NVWA". "Maar”, zo meldde de ambtenaar, “navraag bij de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) leert dat het Openbaar Ministerie te weinig bewijslast had gevonden om een strafrechtelijke zaak op te starten". Voor “Animal Rights” reden om een zogenaamde "artikel 12"-procedure op te starten.

Animal Rights
In een artikel op de website van Animal Rights van 31 augustus 2021 stelt deze organisatie dat "de voorbije jaren alleen al in Nederland duizenden dieren in stallen stierven door falende ventilatiesystemen". Volgens Animal Rights zijn deze staldrama’s onlosmakelijk verbonden met de industriële veehouderij en die verdwijnen pas als dit systeem ook verdwijnt.

Omdat uit Animal Rights’ onderzoek naar vergelijkbare rampen blijkt dat deze zaken vaak niet of laks worden onderzocht en er al helemaal geen sprake is van bestraffing, vroeg Animal Rights via de Wet open overheid (Woo) bij de Nederlandse voedsel- en warenautoriteit (NVWA) voor de ramp in Melderslo de documenten op die bij het onderzoek horen. Animal Rights ontving niets wat inzicht geeft in de verschrikkelijke verstikkingsdood van deze 600 tot 650 varkens (lees hier het artikel op de website van Animal Rights over de preciese toedracht).

De NVWA liet Animal Rights weten dat op een deel van de gevraagde informatie de Woo niet van toepassing is, omdat de informatie onder het regime van de Wet politiegegevens (Wpg) en de Wet Justitiële en strafvorderlijke gegevens (Wjsg) valt. Het gaat hierbij om de bescherming van persoonsgegevens, terwijl het in het geval van de verstikking in Melderslo een specifieke zaak betreft, waarvan Animal Rights het adres kent en ook om welke maatschap het gaat. Ook de gemeente Horst aan de Maas kreeg geen informatie. Animal Rights legt zich niet neer bij de gang van zaken omdat die volgens de organisatie volstrekt onacceptabel is. Reden voor Animal Rights met haar advocaat een artikel 12 procedure opstarten. In dit geval is het aan het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden om de klacht inhoudelijk te behandelen en te besluiten of het OM alsnog tot vervolging over moet gaan.

Opnieuw in de fout
Animal Rights vroeg via een Woo-verzoek bij de gemeente de inspecties bij het bedrijf op sinds de brand van 2014. Dat leverde twee rapporten op in ruim 10 jaar tijd. Daaruit blijkt dat het bedrijf vaker in de fout gaat.

Uit een brief van de gemeente Horst aan de Maas van 26 juni 2023 (zie bijlage), blijkt dat op 18 april 2023 een toezichthouder van de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) Limburg Noord in opdracht van de gemeente Horst aan de Maas bij het bedrijf een controle uitvoert of het bedrijf zich houdt aan de artikelen uit het Activiteitenbesluit milieubeheer en de bijbehorende regeling en de omgevingsvergunning(en). Er blijkt van alles mis te zijn. Op 3 mei 2024 wordt er opnieuw een rapport opgemaakt door de RUD Limburg Noord (zie bijlage) en opnieuw gaat het bedrijf in de fout.

Luchtwassers worden niet onderhouden
In 2023 blijkt onder andere dat het bedrijf zich niet houdt aan de voorschriften die gepaard gaan met het in gebruik hebben van een luchtwasser. Van één van de wassers was het display met de pH-waarde niet afleesbaar. Verder gaf deze aan dat de doorstroming te laag was. Er waren geen gegevens van recent onderhoud of het halfjaarlijks kalibreren van de EC-elektrode en de pH-elektrode en de filterpakketten werden niet ten minste jaarlijks gereinigd.

Tijdens het bezoek konden er geen logboeken worden overgelegd met gegevens van het kalibreren van de EC-elektrode en de pH-elektrode. Verder ontbraken gedragsvoorschriften, een gebruikshandleiding, een dimensioneringsplan en een opleveringsverklaring van het geïnstalleerde luchtwassysteem. Ook werden er geen registraties bijgehouden van het verrichte onderhoud of andere storingen waarbij de wasser tijdelijk buiten gebruik is geweest.

Het bedrijf is niet in overeenstemming met haar vergunning
Verder bleek dat er geen reservoir voor de opslag van propaan meer aanwezig was, er is geen dieseltank meer aanwezig, in de stallen zijn geen verwarmingsinstallaties meer, de loodsen aan de voorkant van het bedrijf zijn niet (meer) bij de uitbater van de varkenshouderij in gebruik, deze maken geen onderdeel meer uit van de inrichting, en alle stallen zijn aangesloten op een luchtwassysteem wat niet conform de vergunning is.

De bedrijfssituatie moet volgens de RUD in overeenstemming worden gebracht met de vergunning van 18 september 2007. Of er moet voor bovengenoemde wijzigingen een omgevingsvergunning verandering worden aangevraagd. Het is onduidelijk of dit gebeurd is.

Luchtwassers worden omzeild
Op 3 mei 2024 wordt er opnieuw een rapport opgemaakt door de RUD Limburg Noord. Op 25 augustus 2023 werd geconstateerd dat de deur van de drukkamer van de luchtwasser van stal 5 volledig openstaat. Wanneer de deur van de drukkamer niet gesloten is, passeert een deel van de ventilatielucht ongereinigd het luchtwassysteem en zorgt hiermee voor een verhoogde verontreiniging van het omringende milieu, In principe is de schade niet herstelbaar aangezien de extra ammoniakuitstoot reeds is geëmiteerd in het milieu.

In het voorjaar van 2024 werd opnieuw een controle uitgevoerd, waarbij geconstateerd is dat de drukkamer van een andere stal (deels) geopend was. Op 12 april staat de deur van de drukkamer van stal 2 open en op 16 april is dat nog steeds het geval. Op 26 april is deze gesloten.

Aangezien het bedrijf eerder is aangesproken op het dichthouden van de deuren en dit niet wordt opgevolgd is het voorstel van de toezichthouder om direct een last onder dwangsom op te leggen bij iedere volgende constatering. Of er nog controles/constateringen zijn geweest is niet op te maken uit de door Animal Rights opgevraagde informatie.

Bijlage: 

Brief van de gemeente aan het bedrijf (d.d. 23-6-'23)

Rapport controle d.d. 3-5-'24