Horst aan de maas

In het kader van de 'provincie-tour' bracht Jan Marijnissen, voorman van de SP, een bezoek aan Noord-Limburg. Wat later dan gepland vanwege onverwacht oponthoud op de Napoleonsbaan, startte Jan Marijnissen zijn werkbezoek aan Horst aan de Maas op vrijdag 26 maart j.l. Om te beginnen met koffie en zelf gemaakte vlaai van Fien Hoeymakers van de 'Gortmeule'. Haar man Ton leidt Jan vervolgens met veel enthousiasme door "zijn" natuurgebied.

Zichtbaar wordt hoe de "moderne" landbouw er uit ziet: om het perceel naast het natuurgebied een hoog hek, met prikkeldraad en stroomdraden dat buitenstanders kennelijk buiten moet houden. Maar van wat? De eigenaar van de grond – Asparagus – houdt het angstvallig geheim.

Ondertussen vertelt Ton aan Jan Marijnissen met veel overtuigingskracht dat het zaak is dat de biologische landbouw veel meer ruimte krijgt. "Als je met de natuur gaat spelen, krijg je dat vroeger of later op je brood". Jan kan zich vinden in diens betoog, maakt een foto van de schitterend gerestaureerde boerderij en complimenteert Ton Hoeymakers met zijn initiatief.

De rest van de dag spreekt Jan Marijnissen met mensen over de asperges, de champignons, de illegalen, de Polen en de uitbuiting en de erbarmelijke wijze waarop mensen worden 'ondergebracht' bij de baas op de boerderij. Zijn eerste toespraak (1994!) in de Kamer ging over deze wantoestanden. Toen ook naar aanleiding van een werkbezoek aan Horst. Toenmalig minister De Vries was het helemaal met Jan Marijnissen eens. Er zou iets gedaan moeten worden aan de wantoestanden met betrekking tot – vooral – de Polen. "Mooi niet dus", constateert Jan Marijnissen. "Vele tientallen malen zijn we als SP hierop teruggekomen in de Kamer. Een oplossing is er wel, maar het lijkt er steeds meer op dat de verantwoordelijken spreken met een gespleten tong". Hij krijgt bijval van burgemeester Frissen. Die verhaalt van de Polen, die in bossen slapen of in de fabriek, naast hun machines. Een wantoestand, die de SP-fractie in de Horster raad aankaartte, wat leidde tot nader onderzoek en een beleid dat gericht is op fatsoenlijke huisvesting van Poolse werknemers. Karin Cuppen, samen met haar man eigenaar van camping 'De Reulsberg' waar veel Polen gehuisvest zijn op een manier zoals Frissen en de SP dat voorstaan, laat weten dat huisvesting bij de boer zelf – binnen het Horster beleid toegestaan – niet zo'n goed idee is, omdat de uitbuiting van de Polen daarmee nauwelijks voorkomen wordt. Paul Geurts, fractievoorzitter in de Horster raad, wijst er op dat het prima is dat Polen goed gehuisvest worden als ze eenmaal hier zijn. Maar hij laakt de wijze waarop met name de arbeidsvoorwaarden gecontroleerd worden. Daardoor kunnen Nederlandse werknemers nauwelijks concurreren met de Poolse, legaal of illegaal! Frissen erkent het probleem, maar zegt tegen de muur te staan: de middelen ontbreken of zijn gebrekkig. Daarbij doelt hij op de enorme bureaucratie bij handhavinginstanties, een gebrek aan samenwerking tussen die instanties en zeker niet op de laatste plaats "de politiek" in Den Haag die het probleem nauwelijks serieus neemt. Frissen belooft Jan Marijnissen alle gegevens over die handhavingproblemen toe te sturen. Jan Marijnissen belooft op zijn beurt "ze in Den Haag over de knie te leggen". Hij wijst er op dat de politiek, inclusief het CDA, met een gespleten tong spreekt: van de ene kant zeggen dat deze wantoestanden de wereld uit moeten, anderzijds er niets aan doen omdat het slecht zou zijn voor de economie. Ook constateert hij een treffende gelijkenis met de gang van zaken rondom de scheepsbouw, de textiel en andere sectoren in Nederland die in het verleden uit Nederland vertrokken zijn. Jan Marijnissen vraagt zich hardop af of de agrarische sector – en dan met name onderdelen als de champignons en de asperges – nog wel toekomst heeft in Nederland op het moment dat je die producten vele malen goedkoper kunt krijgen uit andere delen van de wereld.

In een gesprek met Nederlandse werknemers krijgt Jan Marijnissen te horen op welke wijze werkgevers hun problemen "oplossen": het bedrijf failliet laten gaan, alle Nederlandse werknemers ontslaan en de dag erna een herstart maken met voornamelijk Turkse en Marokkaanse werknemers. Jac Christiaens, vakbondsbestuurder, meldt Jan Marijnissen dat FNV Bondgenoten een onderzoek gevraagd heeft bij de arbeidsinspectie over deze kwestie. Ook hier komt de vraag boven of er wel voldoende gehandhaafd wordt. Het lijkt van niet. Jan Marijnissen constateert dat wat in de landbouw begonnen is langzaam doorsijpelt in de hele economie. Er vindt een "competitie" plaats tussen landen, om haar eigen concurrentiepositie te versterken door de arbeidsvoorwaarden te verslechteren. Concurrentie met de Derde Wereld, door de arbeidsomstandigheden van de derde wereld binnen te halen. Een schandaal. Het laatste onderdeel van Jan's werkbezoek bestaat uit een gesprek met onder andere Wim van den Beuken van de LLTB en zelf eigenaar van een agrarisch bedrijf. Opnieuw komt het gebrek aan handhaving aan de orde. Wim van den Beuken is het roerend met Jan Marijnissen eens dat die handhaving ook voor de werkgevers van groot belang is. De valse concurrentie tussen de fatsoenlijke agrarische bedrijven en bedrijven die zonder gêne Poolse werknemers uitbuiten is fnuikend voor de ontwikkeling van de agrarische sector. Als Jac Christiaens oppert dat werkgevers ook zelf handhavingmaatregelen zouden kunnen nemen, bijvoorbeeld door een soort eigen tuchtcollege in te stellen en daarmee een soort "zelfreinigend" vermogen op te bouwen, toont Van den Beuken zich terughoudender. Hij wijst er op dat steeds meer werkgevers zich afkeren van organisaties als LLTB en LTO, net als veel werknemers in de land- en tuinbouw die zich niet meer organiseren. Gevolg: de CAO die werkgevers- en werknemersorganisaties afsluiten, worden door de Minister niet meer Algemeen Verbindend verklaard. Werkgevers die niet bij een organisatie aangesloten zijn, mogen daarmee doen wat ze willen. Jan Marijnissen krabbelt voor de zoveelste keer deze dag hoofdschuddend aantekeningen op een klein papiertje. Weer een zaak die om actie vraagt in het Haagse. Dat tekent het werkbezoek van Jan Marijnissen aan Horst aan de Maas: een luisterend oor voor mensen die te maken krijgen met misstanden en met onvermoede medestanders als CDA-burgemeester Frissen en werkgeversvoorman Van den Beuken op de barricaden om de misstanden in de agrarische sector te bestrijden. Al met al een nuttig werkbezoek.